Γράφει ο Γιώργος Παυλάκης

Διαχρονικό πρόβλημα

Το ζήτημα των κόκκινων δανείων αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα δυσεπίλυτο φλέγον θέμα που πρέπει να διαχειριστεί η εκάστοτε κυβέρνηση σύμφωνα και με τις δεσμεύσεις και κατευθύνσεις των ευρωπαϊκών θεσμών. Η λύση που θα δοθεί θα πρέπει να εξυπηρετήσει το σύνολο της κοινωνίας, τόσο δηλαδή τους οφειλέτες όσο και τους χρηματοπιστωτικούς φορείς (τράπεζες), οι οποίοι καλούνται να συμβάλλουν καθοριστικά στην επανεκκίνηση της οικονομίας μέσω νέων δανείων.  

Οι προσπάθειες δεν ήταν λίγες ούτε και τελείως αναποτελεσματικές, ήταν όμως σε κάθε περίπτωση αποσπασματικές. Ενδεικτικά, τέτοιες προσπάθειες ήταν οι μνημονιακές ρυθμίσεις (PSI), οι επαναλαμβανόμενες ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, ο νόμος Κατσέλη (Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά) με τις τροποποιήσεις του (Νόμος Δένδια), η προστασία της κατοικίας με την αναστολή των πλειστηριασμών, οι ρυθμίσεις οφειλών προς το Δημόσιο και τους ασφαλιστικούς φορείς με τους κατά καιρούς κατά περίπτωση νόμους κ.λπ.. 

Η δεύτερη ευκαιρία

Ο ν. 4738/2020 «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις» επιχειρεί με τρόπο πλέον ενιαίο να ρυθμίσει την περίπτωση της αδυναμίας πληρωμής των οφειλών νομικών και φυσικών προσώπων τόσο ως προς τους ιδιώτες όσο και προς το Δημόσιο, αντικαθιστώντας τον νόμο για τα Υπερχρεωμένα νοικοκυριά και τις επιμέρους ρυθμίσεις οφειλών προς το Δημόσιο. Προς τον στόχο αυτό:  

• Θεσπίζει ειδικές διαδικασίες πρόληψης της αφερεγγυότητας μεταξύ των οποίων τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών
  
• Αναδιαμορφώνει την πτωχευτική διαδικασία στην οποία εντάσσει και τα φυσικά πρόσωπα ανεξαρτήτως εμπορικής ιδιότητας
• Θεσπίζει ειδικές διατάξεις για την ενίσχυση των ευάλωτων οφειλετών και για την ηλεκτρονική υποβοήθηση όλων των διαδικασιών ρύθμισης οφειλών (Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας)
• Αναδιαμορφώνει τις διατάξεις για τους διαχειριστές αφερεγγυότητας
  

Ποια λοιπόν είναι η δεύτερη ευκαιρία που δίνει ο νόμος; 

• Στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών δύναται να υπαχθούν πρόσωπα (υπό τις αναλυτικές προϋποθέσεις του άρθρου 7) που κατ’ αρχήν οφείλουν άνω των 10.000€ σε περισσότερους από έναν πιστωτές και εφόσον αποδεικνύουν επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης τουλάχιστον κατά 20%. Στην ρύθμιση εντάσσονται οφειλές προς τις τράπεζες, το Δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Οι τράπεζες έχουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της ρύθμισης καταρτίζοντας πρόταση προς τον οφειλέτη. Το Δημόσιο και οι ασφαλιστικοί φορείς συμμετέχουν στην ρύθμιση αυτόματα εφόσον πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια για την οφειλή και την αποπληρωμή της. Όλη η διαδικασία διενεργείται μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Η ρύθμιση δεν θα πρέπει να συντρέχει με την προστασία του ν. 3869/2010 (Υπερχρεωμένα Φυσικά Πρόσωπα) ή άλλη ρύθμιση οφειλών προς το Δημόσιο. Υπό αυστηρότερες προϋποθέσεις ο νόμος δίνει τη δυνατότητα επιδότησης καταβολής δόσεων στους οφειλέτες μηνιαίως από 70-210€. Η ρύθμιση αναστέλλει τα μέτρα εκτέλεσης κατά του οφειλέτη από τους πιστωτές που καταλαμβάνονται από την ρύθμιση.
  
• Πτωχευτική ικανότητα αποκτούν και τα φυσικά πρόσωπα ανεξαρτήτως εμπορικής ιδιότητας (δηλαδή κάθε πολίτης). Υπό τις προϋποθέσεις του νέου πτωχευτικού κώδικα, εφόσον πρόσωπο πτωχεύσει και η περιουσία του διατεθεί για την ικανοποίηση των πιστωτών, τότε κατ’ αρχήν επέρχεται απαλλαγή του από τα χρέη του και κατά κανόνα σε 3 έτη (1 έτος για πτωχεύσεις μικρού αντικειμένου) από την κήρυξη της πτώχευσης. Δίνεται έτσι στον πολίτη φυσικό πρόσωπο να κάνει ένα καινούριο ξεκίνημα χωρίς η υπερχρέωση να τον βαραίνει για το υπόλοιπο της ζωής του.
• Οι ευάλωτοι οφειλέτες (όπως προσδιορίζονται με τα εισοδηματικά κριτήρια του ν. 4472/2017) σε περίπτωση που η κύρια κατοικία τους κινδυνεύει από πλειστηριασμό ή πτωχεύουν μπορούν να αιτηθούν την μεταβίβαση της κατοικίας τους στον θεσπιζόμενο Φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης με ταυτόχρονη μίσθωση της κατοικίας στους ίδιους (θα συνεχίσουν να κατοικούν στο ίδιο σπίτι πληρώνοντας μίσθωμα για 12 έτη) με μίσθωμα αντίστοιχο ενός μέσου στεγαστικού δανείου με αναφορά στην αξία της κατοικίας όπως έχει εκτιμηθεί από πιστοποιημένο εκτιμητή. Στο τέλος της μίσθωσης θα έχουν το δικαίωμα να επαναγοράσουν την κατοικία τους σε συγκεκριμένο τίμημα αντίστοιχο της αξίας του ακινήτου κατά το χρόνο επαναγοράς. Τυχόν στεγαστικό επίδομα συμψηφίζεται με το μίσθωμα.
• Αναδρομικά δίνεται δεύτερη ευκαιρία για την ρύθμιση φορολογικών οφειλών που είχαν ενταχθεί στον ν. 4251/2013 (24 ή 48 δόσεις) και ήταν ενήμερες κατά την 1-11-2019 υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που θα εξειδικευθούν με απόφαση της ΑΑΔΕ.
  

Σε μία πρώτη αποτίμηση το νομοθέτημα: 

• Δημιουργεί έναν βασικό «κώδικα υπερχρεωμένων προσώπων».
  
• Παρουσιάζεται λιγότερο δραστικό από το νόμο Κατσέλη.
  
• Δημιουργεί ερωτηματικά για το πόσο ρεαλιστικό είναι το σχέδιο απόκτησης και επαναμίσθωσης της κύριας κατοικίας.
  
• Έτι περαιτέρω, θα καταφέρει ο φορέας να διαχειριστεί τα ακίνητα με το νόμιμο μίσθωμα ή θα δημιουργηθεί μία νέα μαύρη τρύπα;  
• Επιτρέπει ένα ουσιαστικό νέο ξεκίνημα από το μηδέν για τον υπερχρεωμένο πολίτη. Δίνει την επιλογή στον πολίτη και την δυνατότητα στον δανειστή να πει:  «Όλα όσα έχεις για όλα όσα χρωστάς. Τώρα.»
  

Ο χρόνος θα κρίνει…